این کتاب که به بررسی و تجزیه و تحلیل وقایع سیاسی - نظامی جنگ از زمینه‌سازی تهاجم نظامی عراق تا آتش‌بس می‌پردازد تا کنون ۱۸ بار تجدید چاپ شده است. اگرچه اين كتاب درتقســيم‌بندی آثار مركز مطالعات شــشــمين جلد از مجموعه ســيری در جنگ ايران و عراق محسـوب شـده، اما كتابی اسـت مسـتقل كه كل دوران جنـگ، از زمينـه‌ســـازی هجوم ارتش عراق تا آتش‌بس را شـــامل می‌شــود.

مجموعه سيري در جنگ ايران و عراق كه نگاهي گذرا ولي عميق در توصيف و تحليل هشت سال جنگ تحميل شده به جمهوري اسلامي مي باشد به وسيله كساني تحقيق ، ارزيابي و آماده براي چاپ شده است.

"شلمچه تا حلبچه" عنوان جلد چهارم از مجموعه سیری در جنگ ایران و عراق می باشد که به بررسی وقایع سیاسی _ نظامی جنگ در حد فاصل عملیات های کربلای 5 (دی 1365) و والفجر 10 (اسفند 1366) پرداخته است.

"فاو تا شلمچه" عنوان جلد سوم از مجموعه سیری در جنگ ایران و عراق می باشد که به بررسی وقایع سیاسی _ نظامی جنگ در سال های 1364 و 1365 می پردازد.

«خونین شهر تا خرمشهر» جلد اول از مجموعه سیری در جنگ ایران و عراق است که به بررسی وقایع سیاسی _ نظامی جنگ از زمینه سازی تهاجم عراق تا آزاد سازی خرمشهر (از شهریور 1359 تا خرداد 1361) می پردازد.

این کتاب پنجمین جلد از مجموعه کتابی با عنوان «نقد و بررسی جنگ ایران و عراق» است. بررسی موشکافانه پرسش های اساسی درباره «اجتناب پذیری یا اجتناب ناپذیری وقوع جنگ»، «علل تداوم جنگ پس از آزادی خرمشهر» و «چگونگی پایان یافتن جنگ»، به این پرسش ها پاسخ داده اند.

جلد چهارم در پی بررسی چگونگی پایان جنگ و علت پذیریش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل به وسیله ایران در آن موقعیت زمانی است.

جلد سوم از مجموعه «نقد و بررسی جنگ ایران و عراق» شامل بررسی علل تداوم جنگ پس از فتح خرمشهر و پیامدهای آن است که در چهار فصل تدوین شده است.

کتاب اجتناب‌ ناپذیری جنگ دو رویکرد کلی درباره‌ی جنگ بین ایران و عراق را بررسی می‌کند. در رویکرد اول، تجاوز عراق به ایران بر پایه‌ی توضیح ماهیت انقلاب اسلامی و تهدید منافع قدرت‌های بزرگ و تغییر موازنه‌ی قدرت در منطقه و پیدایش خلأ قدرت تحلیل و تبیین می‌شود. اما رویکرد دوم بیشتر درونی و بر ساختارها و نحوه تصمیم گیری و رفتارهای ایران در برابر عراق متمرکز است.

هدف از نگارش مجموعه نقد و بررسی جنگ ایران و عراق ، تجزیه و تحلیل مسایل جنگ در یک تعامل فعال در برابر تحولات و نیازهای جامعه و تبیین عقلانیت نهفته در درون جنگ ، در حوزه نقد ، تصمیم گیری و رفتارهای سیاسی – نظامی می باشد.

این کتاب جلد دوم از مجموعه پنج جلدی "تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق" است .در این جلد با عنوان جزئی "بازیابی ثبات "شامل بررسی و تشریح ابعاد و ویژگی‌های هجوم سراسری عراق به ایران و علل توقف آن و سرانجام، چگونگی بیرون راندن نیروهای متجاوز از خاک ایران است.

مقدمه: برپایه برخی شواهد، جنگی که رژیم بعث عراق در روز پایانی تابستان 1359 در دو موج هوایی و زمینی علیه کشورمان آغاز کرد در پی ملاقات با برژینسکی مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری وقت امریکا در مرز اردن بوقوع پیوست. حتی با تشکیک در سندیت این شواهد ادله آشکار بسیاردیگری وجود دارد که دلالت براستقبال قدرت‌های بزرگ جهانی ازجمله امریکا از هجوم سراسری عراق به کشورمان دارد.ضمن آنکه هیچ یک از قدرت‌های بزرگ حاضر به محکوم کردن عراق به‌عنوان آغازگر جنگ نشدند و از ابزار شورای امنیت نیز برای توقف جنگ هیچگونه استفاده‌ای نشد. همچنین برخلاف رویه معمول کشورهای بزرگ که خود را محق می‌دانند در هرگونه فعل و انفعال سیاسی –اجتماعی در کشورهای جهان سوم مداخله کنند در قبال اقدام غیراصولی و مغایر با قانون عراق در نقض معاهده الجزایر سکوت کردند و با سکوت تأیید‌آمیز خود موجب شدند تا حکومت وقت عراق بدون نگرانی از واکنش جهانی به جنایت‌های ضد بشری دست بزند.دولت امریکا 10 روز پس از آغاز جنگ 4فروند هواپیمای تجسسی آواکس را در پایگاه هوایی ظهران در ساحل جنوبی خلیج فارس مستقر کرد تا شبانه روز وضعیت منطقه را رصد کنند و هر چه از آغاز جنگ می‌گذشت حمایت‌های امریکا از رژیم بعث عراق آشکارتر می‌شد به گونه‌ای که در ماه‌های پایانی جنگ امریکا به همراه عراق رسماً با ایران در خلیج فارس وارد جنگ شد.این همراهی و همدلی اختصاص به امریکا وکشورهای غربی نداشت بلکه شوروی و کشورهای بلوک شرق نیز گسترده‌ترین روابط را با رژیم بعث صدام برقرار کردند واز وی در جنگ علیه کشورمان حمایت‌های سیاسی - تسلیحاتی نمودند. کشورهای عرب حوزه خلیج فارس نیزبه منظور رویارویی با انقلاب اسلامی و نفوذ ایران اقدام به تشکیل شورای همکاری خلیج فارس نموده و صدام را در اهداف تجاوزکارانه‌اش یاری کردند.شورای امنیت سازمان ملل در شرایطی که عراق بسیاری از شهرهای مرزی کشورمان را اشغال کرده و تا پشت دیوارهای اهواز رسیده بود در قطعنامه‌ای ضعیف بدون اشاره به متجاوز بودن عراق و درخواست بازگشت ارتش عراق به پشت مرزهای بین‌المللی، صرفاً اظهار نگرانی کرده واز طرفین می‌خواهدکه از توسل به قوه قهریه بپرهیزند. مفهوم این بیانیه ایجاد فرصت برای صدام برای تثبیت موقعیت خود در خاک کشورمان و منع ایران ازهرگونه تلاشی به منظور بیرون کردن متجاوزان بود. در چنین شرایطی شورایعالی دفاع با حضور یکی از نخبگان سیاسی کشور آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با آگاهی از ترفند‌های دشمنان به شکل دهی دیپلماسی کشورپرداخته وبا تکیه برقدرت مردمی ضمن عقب راندن دشمن از اغلب مناطق اشغالی آمادگی خود را برای تنبیه متجاوز نشان داد.توان بسیج مردمی وقابلیت‌های نیروهای رزمی ایران در چهار پیروزی بزرگ و پیاپی ظرف یک سال، تجمع و اتحاد بی‌سابقه‌ای را در حمایت از رژیم بعث عراق شکل داد. زیرا پیدا بود که در مقابله ایران و عراق در صورت رویارویی تک به تک غلبه با رزمندگان اسلام بوده و طومار حیات رژیم عراق با یک عملیات بزرگ درهم پیچیده خواهد شد. در آن صورت پیام انقلاب اسلامی انعکاسی جهانی یافته و سرتا سر منطقه را تحت تأثیر قرار می‌داد که مطلوب قدرت‌های بزرگ و اقمارشان در منطقه نبود. لذا دست به تدابیر متعددی زدند تا حداقل جنگ فرسایشی شده و پیروزی نداشته باشد و به موازات این سیاست بر حمایت‌های خود از رژیم حاکم بر عراق افزودند تا دچار فروپاشی سیاسی نشود. با این همه حملات کوبنده رزمندگان اسلام ضربات مهلکی برپیکر صدام وارد می‌ساخت. اما با هر حمله، برحمایت جهانی از صدام به صورتی تصاعدی افزوده می‌شد و ضربات وارده فوراً ترمیم می‌گردید. در چنین شرایط بغرنجی یکی از فرزندان هوشمند ایران اسلامی – آیت‌الله هاشمی رفسنجانی- که با انتخاب امام خمینی(ره) از جایگاه جانشینی فرمانده کل قوا برخوردار بود به تدبیر امور پرداخت ویک تنه در مقابل انبوه سیاستمداران و استراتژیست‌های خبره دنیا ایستاد و در تعامل با گرایش‌های مختلف، فرآیندی را پی افکند که در نتیجه آن ضمن حفظ موازنه قدرت، اراده بین‌المللی را ناچار ساخت تا حداقل به بخشی از خواسته‌های کشورمان تن داده و قطعنامه‌ای را که تاحدودی منافع جمهوری اسلامی ایران را تأمین می‌کرد صادر کنند.صدور این قطعنامه به گواهی صاحب‌نظران و ناظران بی‌طرف بازتاب شرایط اقتدار جمهوری اسلامی ایران بوده و فرصتی به دست داد تا در تنگناهای خطرخیز با مانور روی آن کشور را از مهلکه نجات دهد.گفت‌و‌گوی «ایران» با محمد درودیان ، یکی از کارشناسان و پژوهشگران تاریخ جنگ ناظر بر گوشه‌هایی از هوشمندی و درایت آیت‌الله فقید است که فقدانش لطمه بزرگی برای انقلاب و کشور محسوب می‌شود و یقیناً کسی جای خالی ایشان را پر نخواهد کرد.